92. Tongelre, gemeente Eindhoven

Martinusklok, 1467
Dm: 114 cm
Hm: 115 cm
Gw: 960 kg
Toon:²²³ fis
O.r.nr. 6 M 37

Gieter: Gobel Moer

De Martinusklok in de gelijknamige kerk in Tongelre (Eindhoven) hangt aan een ijzeren luidbalk en heeft een conisch gevormde, vrij nieuwe klepel met zeskantige vlucht. Zij kreeg door de eeuwen heen enige beschadigingen aan de lip, de meest kwetsbare plek van een klok. Gobelinus Moer bracht boven de letterrand een gotisch rondboogfries met fleurs de lis en parelrand aan. De woorden van het opschrift staan dicht op elkaar en worden gescheiden door een vierbladige bloem, gelijk aan die van de gebroeders Hoernken. De tekst begint met een ankerkruis en eindigt met een vijfpuntige ster. Het meest opvallend is een afdruk van een zegel of – meer waarschijnlijk – rond pelgrimsinsigne (Ø 25 mm) voorafgaand aan de naam Martinus. De afdruk heeft weinig profiel. Rechtsonder is mogelijk nog een oogje zichtbaar waarmee het op kleding genaaid kon worden. Slechts vaag is een figuurtje met banderol waarneembaar, zodat verdere duiding niet mogelijk is.
Gobelinus Moer bracht op de klokken van Hechtel (cat. 131, Maarheeze (cat. 68) en waarschijnlijk ook in 's-Hertogenbosch (cat. 47) pelgrimsinsignes aan.
De middeleeuwse Sint-Martinuskerk van Tongelre bezat geen altaar dat aan haar patroonheilige was gewijd.²²⁴ Eertijds was de kerk eigendom van hertogin Johanna. Zij stond deze in 1399 af ten behoeve van een nieuw opgericht kapittel te Eindhoven; de cantor van het kapittel kreeg het recht de pastoors te benoemen.
Het gebouw, door Schutjes nog een fraaie oude kruiskerk met een zware toren met lage spits genoemd, werd in 1881 afgebroken om plaats te maken voor het huidige neogotische gebouw.²²⁵
Er zijn – voor zover bekend – geen kerkrekeningen bewaard gebleven met betrekking tot de Martinusklok. Van de oude klokken die Eindhoven aan het begin van de oorlog bezat, bleven er maar twee tot in onze dagen behouden: de Mariaklok uit Strijp (cat. 89) en deze Martinus uit Tongelre.
In de Sint-Joriskerk van Stratum (Eindhoven) hing voor de Tweede Wereldoorlog ook nog een klok van Willem en Jaspar Moer. Deze Mariaklok (1508) had een doorsnede van 95 cm en een gewicht van 497 kg. Haar opschrift was: '+ Maria est nomen meum + anno domini m ccccc vii wilhelmus moer et jaspar fratres me fecerunt'. De klok kreeg in de oorlog nummer 6 C 129 P, werd gevorderd, naar Tilburg gebracht om daar verder te worden onderzocht. Na de oorlog kwam zij terug, scheurde alsnog en werd in 1947 door Petit & Fritsen vergoten, waarmee ook van deze klok slechts archivalisch materiaal bleef bewaard.²²⁶
Bron:
Nationaal Beiaardmuseum, Asten.